حضرت زهرا علیهاالسلام از منظر امیرالمومنین
منزلتو جایگاه رفیع حضرت زهرا علیهاالسلام در نزد حضرت علی علیه السلام نشانگراوج شخصیت زن در نگاه اوست، یك زن می‌تواند چنان بالا رود كه مایه مباهاتو افتخار امام (علیه السلام) گردد. اگرچه بیان عظمت مقام حضرت فاطمهعلیهاالسلام در نزد حضرت علی علیه السلام خود تحقیق مستقلی می‌طلبد لكن دراینجا فهرست‌وار، به ذكر پاره‌ای از موارد، پرداخته شده تا بیانگر اوجمقام و مرتبه زن در نگرش حضرت باشد.
مباهات حضرت علی به همسری فاطمه علیهماالسلام
شخصیتبزرگی چون علی علیه السلام به همسری فاطمه علیهاالسلام افتخار می‌كند وهمسری با او را برای خود فضیلت و ملاك برتری بر دیگران و شایستگی پذیرشمسئولیت‌های سنگینی چون رهبری جهان اسلام می‌داند. برخی از موارد كه حضرتبرای اثبات حقانیت خود به داشتن همسری فاطمه علیهاالسلام استنادفرموده‌اند عبارت است از:
* در پاسخ نامه‌ای به معاویه از جملهفضیلت‌ها و امتیازهایی كه حضرت به آن اشاره می‌فرمایند این است كه «بهترینزنان جهان از ماست و حمالة الحطب و هیزم كش دوزخیان از شماست.»(1)
*در جریان شورای شش نفره كه خلیفه دوم برای جانشینی وی را تعیین كرده بودحضرت خطاب به سایر اعضا فرمود: «آیا در بین شما به جز من كسی هست كه همسرشبانوی زنان جهان باشد؟» همگی پاسخ دادند: نه.(2)
* حضرت علیعلیه السلام در ضمن پاسخ به نامه دیگر معاویه می‌نویسد: «دختر پیامبر صلیالله علیه و آله همسر من است كه گوشت او با خون و گوشت من در هم آمیختهاست. نوادگان حضرت احمد(صلی الله علیه و آله)، فرزندان من از فاطمهعلیهاالسلام هستند، كدامیك از شما سهم و بهره‌ای چون من دارا هستید.»(3)
*در جریان سقیفه حضرت ضمن برشمردن فضایل و كمالات خویش و این كه باید بعداز پیامبر، او رهبری و هدایت جامعه اسلامی را عهده‌دار شود به ابوبكرفرمود: «تو را به خدا سوگند می‌دهم! آیا آن كس كه رسول خدا او را برایهمسری دخترش برگزید و فرمود خداوند او را به همسری تو [علی] در آورد منهستم یا تو؟ ابوبكر پاسخ داد: تو هستی.(4)
فاطمه ركن علی است
ازمقامات ممتازی كه مخصوص پیامبر صلی الله علیه و آله و حضرت فاطمهعلیهاالسلام می‌باشد ركن بودن برای علی است. در حدیثی می‌خوانیم پیامبرصلی الله علیه و آله به حضرت علی علیه السلام فرمودند: «سلام علیك یا اباالریحانتین، فعن قلیل ذهب ركناك.» (5)
چه تعبیر لطیف و زیبایی همانتعبیر حضرت علی علیه السلام در مورد زن كه فرمودند زن ریحانه است. پیامبرنیز فرمودند: «سلام بر تو ای پدر دو گل [زینب و ام كلثوم] به زودی دو ركنتو از دست می‌روند.»
علی علیه السلام بعد از رحلت پیامبرصلی الله علیه و آله فرمودند: «این یكی از دو ركن بود» و بعد از شهادتحضرت زهرا علیهاالسلام فرمودند:« این ركن دیگر است.»
مددكار اطاعت الهی
انبیاءو پیشوایان معصوم تنها راه سعادت و خوشبختی انسان‌ها را پیروی از دستوراتالهی می‌دانستند و از این رو بهترین همكار و دوست برای آنان كسی بود كه دراین راستا به آنها كمك كند.
می‌خوانیم علی علیه السلام در پاسخ پیامبر كه سؤال كردند:« همسرت را چگونه یافتی؟» گفتند:« بهترین یاور در راه اطاعت از خداوند.»(6)
تمسك علی علیه السلام به كلام زهرا علیهاالسلام
حضرتدر حدیث اربع مائة بعد از این كه فرمودند در مراسم تجهیز مرده‌ها گفتارخوب داشته باشید چنین ادامه دادند: «فان بنت محمد صلی الله علیه و آله لماقبض ابوها ساعدتها جمیع بنات بنی‌هاشم، قالت: دعوا التعداد و علیكمبالدعا.»
حضرت زهرا علیهاالسلام بعد از ارتحال رسول اكرم صلی اللهعلیه و آله به زنان بنی‌هاشم كه او را یاری می‌كردند و زینت‌ها را رهاكرده و لباس سوگ در بر نموده‌اند، فرمود:«این حالت را رها كنید و بر شماستكه دعا و نیایش نمایید.»(7)
با این كه حضرتعلی علیه السلام معصوم بوده و تمام گفته‌های او حجت است ولی برای تثبیتمطلب به سخن زهرا علیهاالسلام تمسك می‌كند. این نشانگر عصمت حضرت صدیقهطاهره علیهاالسلام بوده و این كه تمام رفتار، گفتار و نوشتار او حجت است واز این جهت فرقی بین زن و مرد نیست.
تنها تسلی بخش علی علیه السلام
حضرت بعد از شهادت فاطمه خطاب به ایشان فرمودند:
«بِمَنِالعَزاءُ یا بِنتَ مُحمَد؟ كُنتُ بِكِ اَتَعزی فَفیمَ العَزاء مِنبَعدِكِ؟» (8)؛ با چه کسی آرامش یابم ای دختر محمد؟ من به وسیله تو تسکینمی‌یافتم؛ بعد از تو با چه کسی آرامش یابم؟
غضب خداوند به غضب فاطمه علیهاالسلام
حضرت علی علیه السلام از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله نقل نموده كه ایشان فرمودند:
«انَّاللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَغضِبُ لِغَضِبِ فاطِمَه وَ یَرضی لِرِضاها»(9)؛خداوند عزوجل به خاطر خشم فاطمه، خشمگین؛ و برای خشنودی و رضایت فاطمهراضی می‌شود.
و در حدیث دیگر خطاب به حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمودند:
« انَّ اللهَ لَیَغضِبُ لِغَضَبِكِ وَ یَرضی لِرِضاكِ»(10)؛ خداوند برای خشم تو، خشمگین و برای خشنودی تو، خشنود می‌شود.
برگزیده پیامبر صلی الله علیه و آله
حضرتعلی علیه السلام در مصیبت حضرت زهرا علیهاالسلام خطاب به پیامبر اكرم صلیالله علیه و آله می‌فرماید: «قل یا رسول الله عن صفیتك صبری»؛ « یعنی اینصفیه توست، بانویی كه صفوه تو، مصطفی و برگزیده توست رحلت كرده و صبرفقدانش برای من دشوار است.»(11)
تكرار مصیبت فقدان پیامبر صلی الله علیه و آله
هنگامارتحال بزرگ بانوی اسلام حضرت فاطمه و بیان وصایا و حلالیت ایشان حضرت درپاسخ می‌گوید: « پناه به خدا، تو داناتر و پرهیزكارتر و گرامی‌تر ونیكوكارتر از آنی كه به جهت مخالفت كردنت با خود، تو را مورد نكوهش قراردهم. دوری از تو و احساس فقدانت بر من گران خواهد بود، ولی گریزی از آننیست. به خدا قسم با رفتنت مصیبت رسول خدا را بر من تازه نمودی، یقینامصیبت تو بزرگ است مصیبتی كه هیچ چیز و هیچ كس نمی‌تواند به انسان دلداریدهد و هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین آن شود.»(12)
مقدم نمودن خواست فاطمه برخواست خویش
درهنگام وصیت حضرت زهرا علیهاالسلام در پاسخ امام به ایشان و گریستن هر دو،سپس امام سر مبارك فاطمه علیهاالسلام را به سینه چسباند و گفت:«هر چهمی‌خواهی وصیت كن، یقینا به عهد خود وفا كرده، هر چه فرمان دهی انجاممی‌دهم و فرمان تو را بر نظر و خواست خویش مقدم می‌دارم.» (13)
پایان شكیبایی علی علیه السلام
علیعلیه السلام كه اسوه صبر و استقامت است اما در شهادت حضرت زهراعلیهاالسلام تاثر و تالم خود را چگونه اظهار می‌دارد، تا آنجا كه بعد ازدفن همسر گرامیش در حالی كه حزن و اندوه تمام وجود او را فرا گرفته بودخطاب به قبر پیامبر صلی الله علیه و آله عرضه داشت:
«خدا چنین خواستكه او زودتر از دیگران به رسول خدا بپیوندد، پس از او شكیبایی من به پایانرسیده و خویشتن‌داری از دست رفته، اما آنچنان كه در جدایی تو صبر كردم درمرگ دخترت نیز جز صبر چاره‌ای ندارم شكیبایی بر من سخت است. پس از اوآسمان و زمین در نظرم زشت می‌نماید و هیچ گاه اندوه دلم نمی‌گشاید. چشممبی‌خواب، و دل از سوز غم سوزان است. تا خداوند مرا در جوار تو ساكنگرداند. مرگ زهرا ضربه‌ای بود كه دل را خسته و غصه‌ام را پیوسته گردانید وچه زود جمع ما را به پریشانی كشانید… اگر بیم چیرگی ستمكاران نبود، برایهمیشه اینجا [كنار قبر زهرا(علیهاالسلام)] می‌ماندم و در این مصیبت بزرگچون مادر فرزند مرده، اشک از دیدگانم می‌راندم.»(14)
پی‌نوشت‌ها:
1- بحارالانوار/ج41/ صص151و 224.
2- نهج البلاغه.
3- طبرسی/ احتجاج/ مؤسسه الاعلمی للمطبوعات/ بیروت/ چاپ دوم، 1983 میلادی/ج1/ ص135.
4- همان/ ص 123.
5- علامه الحافظ محب الدین الطیری، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی/ چاپ بیروت دار المعرفه/ ص 56.
6- بحارالانوار/ ج43/ ص 117.
7- جوادی آملی/ زن در آئینه جمال و جلال/ ص42.
8- رحمانی همدانی/ فاطمة الزهرا بهجة قلب مصطفی/ ص 578/ به نقل از مجمع الروایة.
9- کنزالعمال/ مؤسسه الرسالة بیروت/ ج12/ ص111.
10- همان.
11- نهج البلاغه/ فیض السلام/ خطبه 193.
12- سیدمحمد کاظم قزوینی/ فاطمة الزهرا من المهد الی اللحد/ دارالصادق بیروت/ چاپ اول/ صص610- 609.
13- همان.
14- اصول کافی/ ج1/ ص 159.
"فصلنامه پژوهشی و اطلاع رسانی نهج البلاغه"
چند تا لطیفه از غضنفر