تاریخچه هواشناسی

تاريخچه هواشناسي جهان و ايران

 بشر از ابتداي خلقت به علت تماس با طبيعت و مشاهده عيني پديده هاي جوي مانند رعد و برق ، طوفان ، سيل ، خشكسالي ، سرما و گرماي كشنده به وضع هوا توجه داشته است چهار قرن قبل از ميلاد ارسطو در مورد هواشناسي مقاله اي مستقل تحرير كرد. مسلمانان اولين كساني بودند كه به علم هواشناسي آشنايي پيدا كرده و به دنبال مطالعه و تدبر در آن رفتند مقالات و كتاب هايي نيز در اين زمينه تدوين و ارائه كردند .

اولين ثبت مدرن و اصولي اطلاعات هواشناسي به صورت روزانه توسط ويليام فرل در اوايل قرن چهاردهم در انگلستان شروع شد كه مدت هفت ماه به طور منظم ادامه يافت. با گسترش حمل و نقل هاي دريائي نياز به اطلاعات جوي مثل باد و فشار هوا و … بيشتر احساس مي شود و همچنين با ساخت ترمومتر توسط سانتاريو در سال 1600 ميلادي كه البته طرح ابتدايي آن را گاليله ريخته بود و ساخت باران سنج توسط كاستلر ، فشارسنج- توسط تريجلي ( كه از شاگردان سانتاريو بود ) و ساخت رطوبت سنج در همين ايام تكميل و استاندارد ادوات هواشناسي شروع شد .

در چنين شرايطي اولين شبكه ايستگاه هاي ديده باني هواشناسي با ادوات معمولي و اوليه فرديناند دوم در سال 1653 تأسيس شد آكادمي وي هفت ايستگاه هواشناسي در شمال ايتاليا و چهار ايستگاه خارج از ايتاليا تأسيس نمود جامعه هواشناسي مانهايم در سال 1780 بوجود آمد و شبكه ايستگاه هاي ديده باني با 39 ايستگاه شروع به كار نمود كه 14 ايستگاه آن در آلمان و بقيه در كشورهاي ديگر تأسيس شد در كليه ايستگاه هاي فوق ادوات يكسان و استاندارد شده مثل فشارسنج ، بادسنج و باران سنج نصب شده بود .

فعاليت هاي هواشناسي به عنوان يك علم جديد از اوايل قرن نوزدهم شروع شد اولين نقشه هاي هواشناسي را دانشمنداني مانند لامارك ، ابراندولايپزيك در سال 1820 ارائه كردند كه اين نقشه ها براساس اطلاعات و آمار هواشناسي كه از مانهايم جمع آوري شده ترسيم گرديد در سال1822 نقشه هاي طوفان هاي اروپا ترسيم شده و ردفيلر از نيربوگ نقشه هاي مربوط به طوفان هاي هاريكن را ترسيم كرد و جهت حركت و چرخش آن ها را روي نقشه هاي هواشناسي نشان داد بعدها دانشمندان ديگر مثل شپارد مشخصــات نمونه هاي باد و فشار را روي نقشه هاي هواشناسي به صورت سيكلون و آنتي سيكلون و قوانين مربوط به توسعه از بين رفتن آن ها را نشان دادند با اختراع تلگراف توسط ساموئل مورس در سال 1843 امكان مخابره سريع اطلاعات ديده باني شده فراهم آمد و بدينوسيله اعلام خطر و پيش بيني وقوع طوفـــــان امكان پذير شد .

                        اولين نقشه هاي هواشناسي با اطلاعات بلادرنگ و تلگرافي در ادارات هواشناسي واشنگتن و فرانسه تهيه و ارائه گرديد توسعه علم و تكنولوژي در اروپاي غربي و نياز بازار جهاني به حمل و نقل كه براساس پيش بيني هاي جوي انجام مي شود گسترش شبكه هاي هواشناسي را به همراه داشت زيرا كشتي هاي بازرگاني و ماهيگيري متعلق به شركت هاي حمل و نقل اروپائي كه در آتلانتيك شمالي و درياي بالتيك و نروژ رفت و آمد داشتند در اثر طوفان هاي شديد و مخصوصا " مه غليظ فصلي شمال و اروپا دچار سانحه مي گرديدند بالاخره به علت زيان هاي مكرر در سال 1853 ميلادي در كميسيون مشتركي از نمايندگان كشورهاي اروپائي در شهر بروكسل تشكيل و شالوده يك برنامه صحيح بين المللي براي ديده باني جو را فراهم نمودند در اين كنفرانس مسائل هواشناسي دريايي مورد بحث قرار گرفت و روش هاي استاندارد و بين المللي ديده باني در كشتي ، آموزش هاي مورد نياز تدوين شد نظر به اينكه هوا و پديده هاي جوي ساكن نبوده رويدادهاي جوي به سرعت از محلي به محل ديگر منتقل مي شوند و تشكيل پديده هاي جوي مرز جغرافيايي نمي شناسند اولين بار دانشمندان و هواشناسان آماتور جهان گرد هم آمدند و مسئله جهاني بودن هواشناسي را مورد بحث و تغيير قرار دادند .

            يكي از موضوعاتي كه در دستور كار اين گردهمايي قرار داشت تهيه علائم رمز براي ثبت و مخابره اطلاعات هواشناسي بود تا همه كشورها بتوانند بدون زحمت از اطلاعات بدست آمده استفاده كنند در اين كنفرانس ها پيشنهاد شدكه يك سازمان بين المللي براي تصميم گيري در مسائل هواشناسي در سطح جهان تشكيل شود و اولين كنگره بين المللي از دوم تا شانزدهم سپتامبر سال 1873 ميلادي در وين برگزار شد كه در آن 32 نماينده از20 كشور جهان حضور داشتند در اين كنگره يك كميته   IMC براي تماس با دولت ها و ديگر مسائل هواشناسي جهاني با شركت 7 عضو كه از محققان هواشناسي جهاني بودند بوجود آمد .

            يكي از اعضاي كميته مذكور كه فعاليت بسياري در زمينه جهاني شدن هواشناسي انجام داد هواشناس مشهور ( بايزلوت ) بود بالاخره در سال 1878 در مجمع هواشناسي كه در كشور هلند تشكيل گرديدچون اعضاءبه تعداد قابل ملاحظه اي رسيده بودند اين سازمان به عنوان سازمان هواشناسي بين المللي  اعلام وجود نمود و كميته   I MC چندين جلسه تا سال 1879 در كشورهاي مختلف تشكيل داد و به پيشنهاد كميته I MC دومين كنگره بين المللي هواشناسي به سال 1879 در شهر روم تشكيل شد يكي از شركت كنندگان اين كنگره پروفسور مندليف استاد شيمي دانشگاه پطرزبورگ بود اولين گردهمايي رؤساي هواشناسي كشورهاي جهان به سال 1891 در پاريس برگزار شد دوران جنگ جهاني اول و دوم دوران شكوفايي هواشناسي بوده مي توان گفت كه جنگ جهاني اول باعث تولد هواشناسي و فاصله دو جنگ جهاني دوران بلوغ اين علم مي باشد با تقويت شبكه ايستگاه هاي هواشناسي و تحولات و پيشرفت هاي تازه در نحوه ديده باني ها و مبادلات جوي وجود يك سازمان مقتدر جهاني با سازماندهي مناسب و توانايي مالي بيشتر احساس مي شود .

            عهدنامه سازمان جهاني هواشناسي  (WMO) در كنفرانس معروف واشنگتن تهيه و تدوين ، در اكتبر سال 1947 توسط نمايندگان 31 كشور شركت كننده در كنفرانس به امضاء رسيد در 22 مارس 1950 ميلادي مطابق با سوم فروردين 1339 سازمان جهاني هواشناسي به صورت قانوني درآمد همه ساله كليه كشورهاي عضو چين روزي را به عنوان روز جهاني هواشناسي جشن مي گيرند در اولين كنگره سازمان جديد در سال 1951 با شركت مسئولان هواشناسي جهان در پاريس تشكيل شد تشكيلات جديدي پي ريزي گرديد كه شامل شوراي اجرائي ، كميسيون هاي فني ، اتحاديه هاي منطقه اي ، دبيرخانه بوده ، برنامه هاي علمي و تخصصي سازمان به صورت چهار ساله و 10 ساله تدوين و تقويت شد مهمترين اهداف سازمان در چهارچوب تشكيلات جديد تهية تنظيم مقررات فني استانداردهاي بين المللي توسعه شبكه ايستگاه هاي هواشناسي بهبود و توسعه سيستم هاي مخابراتي براي مبادله بين المللي هوا و نيز رابطه نزديـــك و همكاري هاي منطقه اي و بين المللي در زمينه آموزش مطالعه و تحقيقات است .

            كنگره هواشناسي بالاترين ارگان تصميم گيري است كه هر چهار سال يك مرتبه با شركت مسئولان هواشناسي كشورهاي عضو تشكيل جلسه مي دهند . شوراي اجرائي همه ساله در نشست هاي خود امور اجرايي سازمان را پي گيري مي كند هشت كميسيون فني و تخصصي گوناگون ، امور تخصصي و تحقيقاتي هواشناسي را در جهان بررسي و برنامه هاي تحقيقاتي را پيشنهاد مي كنند كارشناسان و دانشمندان هواشناسي از كليه كشورها و كميسيون هاي مختلف عضو هستند اتحاديه هاي منطقه اي كه با عضويت رؤساي هواشناسي كشورهاي يك منطقه تشكيل مي شود هر چهار سال يك مرتبه در يك كشور برگزار و امور مربوط به منطقه را بررسي مي كنند تهيه دستورالعملهاي منطقه اي ، تهيه كدها ، مخابره اطلاعات جوي ، آموزش و تحقيقات در سطح منطقه اي از جمله مسائل مورد بحث در اجلاس منطقه اي است. محل دبيرخانه سازمان جهاني هواشناسي در شهر ژنو است كه اين دبيرخانه كليه نشريه هاي علمي و گزارش هاي فني و تحقيقاتي را چاپ و نشر مي كند بولتن فصلي و كليه گزارش هاي تخصصي به چهار زبان بين المللي چاپ و به كشورهاي عضو ارسال مي شود . 

تاريخچه هواشناسي ايران

 مطالعه و بررسي جو هميشه مورد توجه دانشمندان ايراني بوده است و اكثر دانشمندان نجوم در آثار خود بخشي را به مسائل جوي اختصاص داده اند محمدبن زكرياي رازي ، ابن سينا ، حكيم عمرخيام ، ابوريجان بيروني و انوري شاعر معروف از شخصيت ها و دانشمندان ايراني بوده اند كه پيرامون پديده هاي جوي مطالبي را در آثار خود به يادگار گذاشته اند فعاليتهاي سيستماتيك هواشناسي اولين بار با اندازه گيري پارامترهاي جوي توسط سفارتخانه هاي انگليس و روس در تهران و مناطق نفت خيز جنوب كشور شروع شد كه اين اطلاعات صرفا" به آرشيو كشورهاي مربوطه منتقل شده و احتمالا" مورد استفاده خصوصي برنامه هاي تحقيقاتي آن ها قرار گرفته است .

در سال 1298 شمسي اولين مدرسه برزگران در محل فعلي دانشكده كشاورزي كرج تشكيل گرديد و چون برنامه تدريس اكثرا" با معلمان فرانسوي بود لذا اقليم هواشناسي در برنامه درسي گنجانده شد اولين پايگاه اندازه گيري دما ، رطوبت نسبي و ميزان بارندگي تأسيس شد البته بايد يادآوري كرد كه در شركت شيلات و اداره كل بنادر در شمال نيز تأسيساتي براي اندازه گيري عوامل جوي داير نموده بودند كه آغاز هواشناسي نوين ايران در سال 1308 با تأسيس مدرسه فلاحت در محل سابق مدرسة برزگران ، ايستگاه قبلي هواشناسي كه از بين رفته بود به ايستگاه مجهزتري تبديل گرديد و در اثر نياز بخش هاي كشاورزي و آبياري تعدادي ايستگاه بر حسب ضرورت در نقاط مختلف كشور تأسيس شد كه مسئوليت آن ها با بنگاه مستقل آبياري وابسته به وزارت كشاورزي وقت بود جنگ جهاني دوم آغاز گرديد در اين زمان كشورهاي متفق براي ايمني پرواز هواپيماهايشان در چند فرودگاه كشور به تأسيس ايستگاه هاي اقليم شناســي و باران سنجي در سطح مملكت اقدام كردند همچنين در سال 1326 در اداره هواپيمائي كشور يك واحد كوچك هواشناسي داير گرديد كه امور مربوط به نياز هواشناسي هواپيمايي را تأمين مي نمود اولين گروه ديده بانان هواشناسي ايران در سال 1327 فارغ التحصيل و در ايستگاه هاي هواشناسي مشغول به كار شدند در اثر نياز شديد برنامه ريزان به آمار و اطلاعات اقليمي از نواحي مختلف كشور و ناهماهنگي در تأسيس ايستگاه هاي هواشناسي كه توسط بخش هاي مختلف انجام مي شود مسئولان وقت تأسيس يك واحد هواشناسي مستقل در كشور را ضروري دانسته و در سال 1334 شمسي اداره كل هواشناسي كشور وابسته به وزارت راه تأسيس شد اين اداره كل بعدها به صورت سازماني مستقل زير نظر وزارت جنگ قرار گرفت كه بعد از انقلاب شكوهمند اسلامي مجددا" زير نظر وزارت راه و ترابري درآمد در هنگام تشكيل اداره كل هواشناسي تمامي ايستگاه هاي هواشناسي كه توسط بخش هاي مختلف تأسيس شده بودند به اين اداره كل واگذار شد .

                        ايستگاه هاي واگذارشده از نوع سينوپتيك،اقليم شناسي،باران سنجي بودندكه هر يك ديده بان هاي مربوط به خود را انجام مي دادند در سال 35 يك ايستگاه راديوسوند 5 ايستگاه پايلت بالن 49 ايستگاه سينوپتيك 7 ايستگاه كشاورزي ، كادر فني آن زمان را 7 نفر پيش بين ، 41 نفر ديده بان هواشناسي ، 2 بازرسي فني تشكيل مي داد در اين زمان هواشناسي گام در راه نوي گذارده بود اكنون مي توانست اقدامات توسعه اي خود را روز به روز گسترش دهد در دومين سال استقلال هواشناسي 34 نفر ديده بان هواشناسي فارغ التحصيل شدند و يك ايستگاه راديوسوند ديگر در كرمان تأسيس شد و تعداد ايستگاه هاي پايلت به 7 ايستگاه بالغ گرديد در سال 38 هواشناسي ايران به عنوان يكصد و سومين عضو سازمان جهاني  WMO به عضويت اين سازمان جهاني در آمد .

تاريخچه هواشناسي كرمانشاه

 ايستگاه هواشناسي كرمانشاه يكي از قديمي ترين و با سابقه ترين ايستگاه هاي هواشناسي كشـور مي باشد و آمار آن به سال هاي 21-1320 شمسي باز مي گردد و اولين ايستگاه در كرمانشاه بنا به روايات در چهارراه مدرس كنوني ( پل حاج محمدتقي خان ) در يك منزل استيجاري تأسيس شد ولي مدرك علمي و مستند در دست نمي باشد اما آنچه از قرائن برمي آيد و مي توان به اطلاعات آن نيز دسترسي يافته و استفاده نمود اين است كه در زمان نفوذ انگليس در ايران و حضور در شهر كرمانشاه در بيمارستان مسيح واقع در سه راه شريعتي كنوني در سال 1321 ايستگاهي جهت اندازه گيري پارامترهاي جوي احداث شده و آمارهاي بارندگي آن نيز موجود مي باشد در سال 1330 شمسي يك ايستگاه سينوپتيك به منظور تأمين نيازهاي ناوبري هوائي و آمار و اطلاعات پايه اي هواشناسي تحت نظارت و راهبري هواشناسان نيروي هوائي تأسيس و اندازه گيري پارامترهاي جوي در آن صورت مي گرفت تا سال 1334 كه ايستگاه جو بالاي كرمانشاه افتتاح گرديد ، عمليات كاوش جو در آن آغاز گرديد بعد از تأسيس فرودگاه جديد كرمانشاه در ابتداي جاده همدان در سال 1350 شمسي ايستگاه سينوپتيك و جو بالاي كرمانشاه به اين مكان انتقال يافته و عمليات اندازه گيري پارامترها و كاوش جو در آن ادامه دارد .